مجوزهای لازم برای واردات کالا از چین

لیست مجوزها و مدارک لازم برای واردات کالا از چین به ایران

واردات از چین برای تاجران ایرانی یکی از پویاترین و حساس‌ترین مسیرهای تجاری است. چین، به‌عنوان بزرگ‌ترین صادرکننده جهان، تأمین‌کننده طیف گسترده‌ای از کالاهای صنعتی، الکترونیکی و مصرفی برای ایران است. حجم عظیم مبادلات تجاری بین دو کشور، نیازمند آشنایی دقیق با مقررات پیچیده گمرکی و تجاری ایران است. هر اشتباه کوچک در فرآیند تهیه مدارک یا اخذ مجوزهای لازم، ممکن است به تأخیرهای طولانی در ترخیص، پرداخت جریمه‌های سنگین گمرکی، یا حتی توقیف دائمی کالا در گمرکات ایران منتهی شود.

این راهنما با هدف ارائه یک دید جامع و عملیاتی از تمام اسناد ضروری در زنجیره تأمین از چین تا بازار ایران تهیه شده است، و تمرکز ویژه‌ای بر روی الزامات قانونی ۱۴۰۴ خواهد داشت.

دسته‌بندی کلی مدارک واردات از چین

مدارک موردنیاز برای واردات موفق از چین را می‌توان بر اساس فاز عملیاتی که در آن به کار می‌روند، به سه گروه اصلی زیر تقسیم‌بندی کرد:

• مدارک بازرگانی و قراردادی (Pre-Shipment Documents)

این مدارک برای شروع فرآیند، عقد قرارداد و ثبت سفارش حیاتی هستند.

مدارک حمل‌ونقل و بیمه بین‌المللی (Logistics Documents)

مرتبط با جابجایی فیزیکی کالا از چین تا مرزهای ایران

مدارک گمرکی و مجوزهای دولتی ایران (Customs Clearance Documents): اسنادی که مستقیماً برای اظهار کالا در گمرک ایران به کار می‌روند و شامل مجوزهای نظارتی نیز می‌شوند.

 مدارک بازرگانی و قراردادی (مرحله پیش از حمل)

این مرحله، سنگ بنای معامله تجاری است و باید قبل از صدور حواله بانکی یا حمل کالا توسط صادرکننده چینی تکمیل شود:

• کارت بازرگانی معتبر

کارت بازرگانی، مجوز رسمی فعالیت بازرگانی واردات و صادرات توسط اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران است. این سند، هویت قانونی واردکننده ایرانی را نزد گمرک و سایر نهادهای نظارتی تأیید می‌کند. اعتبار این کارت باید تا زمان ترخیص کالا حفظ شود.

•  پیش‌فاکتور (Proforma Invoice - PI)

این سند توسط فروشنده چینی صادر شده و شامل جزئیات اساسی معامله است:

مشخصات کامل فروشنده و خریدار (شامل آدرس و اطلاعات تماس)

شرح کالا، تعداد، وزن و قیمت واحد

شرایط تحویل اینکوترمز (Incoterms): تعیین‌کننده نقطه انتقال ریسک و مسئولیت پرداخت هزینه‌ها بین خریدار و فروشنده (مثلاً FOB، CFR، CIF)

شرایط پرداخت (Payment Terms)

قرارداد خرید (Purchase Agreement)

در معاملات بزرگ‌تر، PI به تنهایی کافی نیست و یک قرارداد جامع‌تر لازم است که تعهدات دقیق‌تری مانند زمان‌بندی تولید، شرایط بازرسی کیفیت، مکانیسم حل‌وفصل اختلافات (مثلا داوری در لندن یا ایران)، و ضمانت‌نامه‌های اجرایی را مشخص کند.

• کد تعرفه گمرکی (HS Code)

شناسایی کد هشت یا ده رقمی HS Code برای هر قلم کالا، حیاتی‌ترین بخش است. این کد تعیین‌کننده موارد زیر است:

نرخ حقوق ورودی (تعرفه)

نیاز به اخذ مجوزهای خاص (مانند استاندارد یا بهداشت)

امکان ترخیص از مناطق آزاد

•  ثبت سفارش در سامانه جامع تجارت (NTSW)

پیش از هر اقدامی توسط فروشنده چینی برای حمل کالا، واردکننده باید مجوز اولیه ورود کالا از وزارت صنعت، معدن و تجارت را از طریق سامانه جامع تجارت اخذ کند. این فرآیند شامل تأیید صلاحیت واردکننده و مطابقت کالا با لیست کالاهای مجاز است. بدون این مرحله، گمرک اجازه ورود کالا را صادر نمی‌کند.

 مدارک حمل‌ونقل و بیمه بین‌المللی (مرحله لجستیک)

این مدارک برای انتقال فیزیکی و اثبات مالکیت در طول مسیر حمل از شانگهای تا بندرعباس یا فرودگاه امام خمینی ضروری هستند:

 بارنامه (Bill of Lading - B/L یا Air Waybill - AWB)

بارنامه اصلی‌ترین سند حمل‌ونقل دریایی یا هوایی است. نقش‌های آن عبارتند از:

رسید کالا: تأیید دریافت کالا توسط شرکت حمل‌ونقل

سند قرارداد حمل: مدرکی بر وجود قرارداد حمل بین فرستنده و شرکت کشتیرانی/هوایی

سند مالکیت (در صورت نان‌انتقال‌پذیر بودن): برای ترخیص کالا از گمرک، نسخه اصلی (Original B/L) یا مجوز سلب مسئولیت (Surrender B/L) مورد نیاز است.

 لیست بسته‌بندی (Packing List)

این سند توسط صادرکننده چینی تهیه شده و مکمل فاکتور تجاری است. جزئیات دقیقی از نحوه بسته‌بندی، تعداد بسته‌ها، ابعاد، وزن خالص و ناخالص هر بسته را ارائه می‌دهد. این اطلاعات برای ارزیابی فضای مورد نیاز در کانتینر و بازرسی‌های احتمالی گمرکی ضروری است.

 بیمه‌نامه حمل (Insurance Policy/Certificate)

بسته به شرایط اینکوترمز خریداری شده (به ویژه CIF)، بیمه‌نامه باید پوشش ریسک‌های دریایی را برای ارزش کالا فراهم کند. در ایران، اگر اینکوترمز FOB باشد، واردکننده باید بیمه داخلی را برای پوشش ریسک از لحظه ورود به مرزهای گمرکی ایران تکمیل کند.

 گواهی بازرسی پیش از حمل (Pre-Shipment Inspection Certificate - PSI)

برای کالاهایی که مشمول استاندارد یا بازرسی اجباری هستند، یا بر اساس درخواست خریدار، شرکت‌های بین‌المللی مانند SGS، Bureau Veritas یا TUV اقدام به بازرسی کیفیت و کمیت در مبدأ (چین) می‌کنند. این سند، اعتماد واردکننده را در خصوص انطباق کالای بارگیری شده با قرارداد تضمین می‌کند.

مدارک و مجوزهای گمرکی ایران (مرحله ترخیص نهایی)

پس از رسیدن کالا به بندر یا گمرک ایران، این مجموعه از اسناد برای اظهارنامه و ترخیص فیزیکی مورد نیاز است:

• گواهی مبدا (Certificate of Origin - C/O)

سندی رسمی که توسط اتاق بازرگانی یا مقامات صلاحیت‌دار کشور چین صادر می‌شود و تأیید می‌کند که کالاها رسماً در جمهوری خلق چین تولید، فرآوری یا بسته‌بندی شده‌اند. این سند برای بهره‌مندی از هرگونه معافیت تعرفه‌ای یا اعمال نرخ تعرفه صحیح ضروری است.

الزام قانونی: برای پذیرش در گمرکات ایران، گواهی مبدأ باید به تأیید سفارت یا کنسولگری ایران در چین رسیده باشد.

• فاکتور تجاری نهایی (Final Commercial Invoice)

این نسخه نهایی فاکتور است که تمام جزئیات مورد توافق را نشان می‌دهد و مبنای اصلی محاسبه ارزش کالا (ارزش گمرکی) و در نتیجه حقوق ورودی قرار می‌گیرد.

• مجوزهای نظارتی تخصصی (بسته به ماهیت کالا)

این بخش مهم‌ترین تفاوت بین واردات کالاهای عمومی و کالاهای خاص است:

الف) مجوز استاندارد ملی (استاندارد اجباری)

برای کالاهایی مانند لوازم برقی، قطعات خودرو، برخی تجهیزات صنعتی و اسباب‌بازی‌ها، گواهی انطباق با استانداردهای ملی ایران (ISIRI) قبل از ترخیص الزامی است. این مجوز توسط سازمان ملی استاندارد صادر می‌شود.

ب) مجوز بهداشت و غذا و دارو

واردات هرگونه ماده غذایی، آشامیدنی، مکمل‌ها، تجهیزات پزشکی، فرآورده‌های آرایشی و بهداشتی نیازمند مجوز بهداشت از وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی است.

مجوز غذا و دارو (IRC): برای اقلام دارویی و تجهیزات پزشکی

مجوز بهداشت: برای لوازم آرایشی و بهداشتی

ج) مجوز قرنطینه و سموم

کالاهای کشاورزی، دامی، گیاهی، و هر کالایی که پتانسیل انتقال آفات یا بیماری را دارد (مانند چوب، برخی مواد اولیه نساجی)، نیازمند گواهی سلامت و بازرسی قرنطینه‌ای از سازمان حفظ نباتات یا سازمان دامپزشکی کشور هستند.

د) مجوز انرژی و محیط زیست

واردات تجهیزات مرتبط با صنعت نفت، گاز، پتروشیمی، و مواد شیمیایی خاص ممکن است نیازمند تأییدیه از وزارت نفت، سازمان حفاظت محیط زیست یا سازمان انرژی اتمی باشد.

•  اسناد حمل‌ونقل اصلی

بارنامه اصلی (B/L یا AWB) و لیست بسته‌بندی که در بخش ۴ ذکر شد، در این مرحله برای ثبت در سامانه جامع امور گمرکی (EPL) ارائه می‌شوند.

•  اسناد مالی گمرکی

گواهی تأمین ارز: سندی که نشان می‌دهد واردکننده منابع مالی لازم (اعتباری یا حواله) را برای پرداخت‌های ارزی تأمین کرده است.

پروانه یا سند پرداخت حقوق ورودی: پس از ارزیابی کارشناسان گمرک، فیش نهایی پرداخت عوارض و حقوق ورودی باید ارائه شود.

 فرآیند حقوقی و اجرایی صدور مجوزها (نقشه راه)

واردات از چین یک فرآیند چندمرحله‌ای است که هر مرحله نیازمند خروجی مرحله قبلی است:

• انتخاب کالا و اخذ HS Code

تعیین دقیق کد تعرفه برای مشخص شدن مسیر اخذ مجوز

• ثبت سفارش در سامانه جامع تجارت

ارائه اسناد اولیه بازرگانی و استعلام نیاز به مجوزهای خاص از وزارت صمت

• تأیید منشأ ارز

مکاتبه با بانک مرکزی یا بانک عامل برای تخصیص یا تأیید منشأ ارز برای پرداخت به طرف چینی

• اخذ تأییدیه‌های نظارتی (پیش از حمل)

در صورت لزوم، درخواست ارسال نمونه و دریافت مجوزهای استاندارد، بهداشت یا قرنطینه از سازمان‌های مربوطه بر اساس HS Code.

1. عقد قرارداد و صدور PI: نهایی کردن قرارداد و دریافت Proforma Invoice از فروشنده چینی.
2. حمل و ارائه مدارک: پس از حمل، واردکننده باید نسخه‌های اصلی مدارک حمل‌ونقل (B/L، Packing List) را از شرکت حمل دریافت کند.
3. ثبت اظهارنامه گمرکی: واردکننده یا ترخیص‌کار، اظهارنامه را در سامانه EPL گمرک ثبت کرده و اسکن مدارک فوق را پیوست می‌کند.
4. ارزیابی گمرکی و صدور قبض انبار: بازرسی فیزیکی (در صورت لزوم) و صدور قبض نهایی برای خروج کالا.

🔗 پیشنهاد مطالعه: 9 مرحله اصلی واردات کالا از چین به ایران

اشتباهات متداول و نکات طلایی واردکنندگان از چین

برای به حداقل رساندن ریسک در مسیر واردات از چین، توجه به جزئیات اسنادی کلیدی است:

عدم تطابق اسناد:

مهم‌ترین عامل تأخیر، عدم تطابق وزن، تعداد یا ارزش بین Commercial Invoice و Packing List است. گمرک در صورت مشاهده مغایرت، محموله را برای بازرسی دقیق متوقف می‌کند.

تاریخ انقضای کارت بازرگانی و ثبت سفارش

اطمینان حاصل کنید که کارت بازرگانی شما در کل پروسه (از ثبت سفارش تا ترخیص) فعال باشد.

اهمیت تأییدیه کنسولی C/O

بسیاری از واردکنندگان تازه‌کار، اهمیت مهر کنسولگری ایران روی گواهی مبدأ را نادیده می‌گیرند، که این امر به منزله عدم ارائه C/O تلقی شده و حقوق ورودی کامل محاسبه می‌شود.

بازرسی پیش از حمل (PSI)

اگر کالا نیازمند بازرسی است، هزینه بازرسی باید قبل از حمل انجام شود. اعمال بازرسی پس از ورود به گمرک ایران، پروسه ترخیص را طولانی می‌کند.

اینکوترمز و بیمه

اگر از شرایط FOB استفاده می‌کنید، مسئولیت بیمه کالا از لحظه بارگیری روی کشتی بر عهده شماست و باید بیمه‌نامه داخلی سریعاً صادر شود.

نتیجه‌گیری

مدارک و مجوزهای واردات از چین درواقع ستون فقرات قانونی واردات هستند. بدون گواهی مبدأ مهرشده، مجوز استاندارد یا کارت بازرگانی فعال، حتی گران‌ترین قرارداد وارداتی نیز قابلیت اجرا در گمرک ایران ندارد. بنابراین، پیش از پرداخت هزینه کالا، باید تمامی اسناد مورد نیاز از فروشنده و نهادهای چینی به‌صورت تاییدشده و در نسخه‌های اصلی در اختیار واردکننده باشد.

تاجر حرفه‌ای واردات از چین، کسی است که ترجیح می‌دهد «مدارک را پیش از محموله» کاملاً آماده و تأییدشده داشته باشد تا فرآیند ترخیص با کمترین چالش و بیشترین سرعت انجام پذیرد. شناخت این الزامات، تضمین‌کننده سودآوری در تجارت بین‌المللی با چین است.