مراحل حمل کالا از چین به ایران

آشنایی با فرآیند حمل کالا از چین به ایران

در دهه اخیر، بیش از نیمی از کالاهای مصرفی و صنعتی وارداتی در ایران منشأ چینی داشته‌اند. قیمت رقابتی، تنوع بی‌نظیر محصولات و شبکه گسترده‌ی لجستیکی چین باعث شده ایران به یکی از بازارهای پایدار صادراتی این کشور تبدیل شود.

با این حال، حمل کالا از چین تا ایران صرفاً انتقال فیزیکی بار نیست؛ بلکه ترکیبی از تصمیم‌های مالی، حقوقی، گمرکی و زمانی است که هر خطای کوچک در آن می‌تواند ضررهای چند‌هزار دلاری به همراه داشته باشد. هدف این مقاله، ارائه‌ی جامع‌ترین راهنمای ممکن برای شناخت صفر تا صد انتقال بار از چین تا رسیدن به انبار در ایران است  بر اساس استانداردهای بین‌المللی حمل‌ونقل (Incoterms 2020)، رویه‌های گمرکی ایران و تجربه شرکت‌های معتبر حمل در گوانجو، شنژن و بندرعباس.

شناخت ساختار زنجیره حمل کالا از چین

در یک نگاه کلان، زنجیره حمل کالا از چین به ایران شامل چهار حلقه اصلی است:

• منشا (Origin)

کارخانه یا انبار فروشنده در شهرهای صنعتی چین (شنژن، نینگبو، دنگ‌گو‌آن، یا شانگهای)

• مبدأ حمل (Port of Loading)

بندر یا فرودگاه خروجی که بار در آن تحویل شرکت حمل می‌شود.

• مسیر حمل (Transit Route)

مسیر دریایی، هوایی، یا ترکیبی بین چین و ایران (با توقف احتمالی در جبل‌علی یا سنگاپور)

• مقصد (Destination)

بندر عباس، بندر بوشهر، یا فرودگاه امام‌خمینی که گمرک ایران در آن ترخیص را انجام می‌دهد.

فاز مقدماتی حمل: انتخاب تأمین‌کننده و عقد قرارداد

 انتخاب تأمین‌کننده (Supplier Sourcing)

در مرحله نخست، شناسایی فروشنده معتبر در چین اهمیت حیاتی دارد؛ زیرا خوراک اطلاعاتی تمام اسناد حمل (فاکتور، پکینگ، گواهی مبدأ) توسط همان تأمین‌کننده تولید می‌شود.

• منابع متداول یافتن فروشنده در چین

پایگاه‌های B2B مانند Alibaba، Made‑in‑China و 1688
حضور در نمایشگاه‌های تخصصی مثل Canton Fair یا Yiwu Fair
استفاده از شرکت‌های واسطه ایرانی مستقر در چین

• هنگام انتخاب، حتما بررسی کنید

گواهی Business License فروشنده معتبر است.
سابقه صادرات به ایران یا کشورهای خاورمیانه وجود دارد.
محصول دارای کد HS Code دقیق است.

دریافت پیش‌فاکتور (Proforma Invoice)

پیش‌فاکتور پل طلایی بین قرارداد خرید و اسناد حمل است. باید شامل موارد زیر باشد:

توضیح کامل کالا (نام، مدل، برند، وزن خالص و ناخالص)
قیمت واحد و کل بر اساس نوع قرارداد
شرایط پرداخت (LC / TT / Alibaba Escrow)
Term Incoterm: FOB، CIF، DDP یا EXW

• زمان آماده‌سازی کالا

خطای متداول در این مرحله: خریدار بدون تطبیق HS Code و وزن دقیق، اقدام به رزرو کشتی می‌کند و در گمرک ایران با اختلاف تعرفه مواجه می‌شود.

 تنظیم قرارداد خرید و تعیین شرایط تحویل

هر قرارداد خرید بین‌المللی باید بر پایه‌ی آخرین نسخه Incoterms 2020 تنظیم گردد:

EXW: کل مسئولیت حمل بر عهده خریدار است؛ فروشنده فقط کالا را درب کارخانه تحویل می‌دهد.
FOB: فروشنده کالا را روی عرشه کشتی تحویل می‌دهد؛ پس از آن مسئولیت بر عهده خریدار است.
CIF: فروشنده علاوه بر حمل، بیمه‌ی بین‌المللی بار را تا بندر مقصد پرداخت می‌کند.
DDP: تمام هزینه‌ها (از حمل تا ترخیص در گمرک ایران) بر عهده فروشنده است.
انتخاب Term درست، مرز بین سود و زیان در تجارت چین است.

بسته‌بندی و بازرسی قبل از حمل

• اهمیت بسته‌بندی استاندارد صادراتی

کالاهای صنعتی، شیمیایی، پوشاک یا قطعات الکترونیکی هر کدام نیازمند بسته‌بندی مخصوص هستند:

کارتن و پالت‌بندی (Shrink Wrap) برای محصولات خشک
درام یا IBC Tank برای مایعات یا مواد خطرناک
چوب‌پالت ضد‌قارچ (ISPM 15) برای صادرات رسمی
در صورت بی‌توجهی به علائم هشدار روی بسته‌بندی (Fragile, Keep Dry, Up Side), امکان توقیف در بندر وجود دارد.

• بازرسی پیش از حمل (Pre‑Shipment Inspection)

برای محموله‌های بالای ۲۰ هزار دلار، توصیه می‌شود شرکت‌های بازرسی بین‌المللی (SGS، BV، ITS) کیفیت کالا، تعداد و بسته‌بندی را قبل از بارگیری بررسی کنند.

گزارش آن در سوابق گمرکی قابل استناد است و از تخلیه اجناس معیوب جلوگیری می‌کند.

 انتخاب روش حمل کالا از چین

• حمل دریایی (Sea Freight)

حمل دریایی بیش از ۷۵٪ واردات از چین به ایران را تشکیل می‌دهد.

FCL (Full Container Load): کل کانتینر ۲۰ یا ۴۰ فوت متعلق به یک خریدار است.
LCL (Less than Container Load): چند خریدار فضای یک کانتینر را مشترک استفاده می‌کنند.
مزایا: هزینه به‌صرفه، امنیت بالا، پوشش بنادر اصلی

معایب: زمان طولانی‌تر، احتمال رطوبت، تشریفات بیشتری دارد.

• مسیرهای متداول

شانگهای → بندرعباس (۲۵‑۳۵ روز)
نینگبو → بوشهر (۲۸ روز)
شنژن → جبل علی → ایران (۲۰ روز + ترانزیت ۴ روز)

•  حمل هوایی (Air Freight)

برای کالاهای سبک، پرارزش یا حساس (قطعات الکترونیکی، دارویی، نمونه آزمایش)، حمل هوایی توصیه می‌شود.

زمان تحویل: ۵ تا ۷ روز
هزینه متوسط هر کیلوگرم: ۴‑۸ دلار (بسته به مسیر)
فرودگاه‌های مبدأ: گوانجو، شنژن، هانگ‌ژو

• حمل ترکیبی یا چندوجهی (Multimodal Transport)

در برخی پروژه‌های انبوه، ترکیب مسیر دریایی → زمینی → هوایی جهت بهینه‌سازی زمان و هزینه استفاده می‌شود؛ مثلاً:

شانگهای → جبل علی (دریایی) → ایران (زمینی)

 اسناد و مدارک الزامی حمل کالا از چین

• لیست اسناد اصلی

  کلیه محموله‌های بین‌المللی باید حداقل شامل اسناد زیر باشند:

Commercial Invoice
Packing List
Bill of Lading / Air Waybill
Certificate of Origin
Insurance Policy
Inspection Certificate (در صورت نیاز)

•  نکات کلیدی در صدور بارنامه

نام خریدار و فروشنده دقیقاً مطابق فاکتور درج شود.
نوع حمل (FCL / LCL) قید گردد.
بارنامه باید توسط شرکت حمل دارای Code SCAC معتبر صادر شود.

بیمه بین‌المللی کالا (Cargo Insurance)

بیمه از مهم‌ترین ابزارهای کنترل ریسک در حمل بین‌المللی است.

• انواع بیمه در تجارت چین

Institute Cargo Clauses (A): پوشش همه خطرات (All Risks).
Clauses (B و C): پوشش محدود، فقط آتش‌سوزی یا غرق‌شدن.
هنگام انتخاب بیمه باید مشخص شود:

ارزش بیمه (مثلاً ۱۱۰٪ از ارزش کالا)
نام کشتی، مسیر و شماره کانتینر
کشور قانون حاکم بر قرارداد بیمه
در حمل بر پایه CIF، فروشنده بیمه را پرداخت می‌کند؛ اما توصیه می‌شود نسخه کامل Policy برای خریدار ارسال گردد.

 روند ترخیص در گمرک ایران

1- ورود کالا و اخذ مجوز ترخیصیه

پس از رسیدن کشتی به بندرعباس، شرکت حمل پیام «Arrival Notice» صادر می‌کند. سپس باید:

بارنامه اصلی را به شرکت حمل تحویل دهید تا ترخیصیه صادر کند.
در سامانه EPL گمرک ایران ثبت سفارش انجام شود.

2- اسناد مورد نیاز برای گمرک

فاکتور فروش
پکینگ لیست
گواهی مبدأ
کارت بازرگانی
قبض انبار
ترخیصیه

3- فرایند ارزیابی و بازرسی

کارشناس گمرک محتوای کانتینر را با اسناد تطبیق می‌دهد. اگر کالا در مسیر سبز قرار گیرد، مستقیماً پروانه صادر می‌شود؛ در مسیر زرد یا قرمز، بازرسی فیزیکی انجام می‌گردد.

4- پرداخت حقوق و عوارض گمرکی

میزان حقوق ورودی بسته به کد HS و ارزش گمرکی محاسبه می‌شود. برای مثال، کالاهای مصرفی نرخ بالاتری نسبت به ماشین‌آلات دارند.

5- خروج کالا از گمرک

پس از پرداخت، پروانه گمرکی صادر و مجوز خروج (Delivery Order) دریافت می‌شود. در این مرحله حمل داخلی (از بندر تا انبار تهران) برنامه‌ریزی می‌گردد.

 لجستیک داخلی و تحویل در مقصد

پس از ترخیص، مرحله آخر انتقال کالا از بندر یا فرودگاه به انبار مقصد است.

• گزینه‌های حمل داخلی شامل

تریلی کانتینر ۴۰ فوتی برای محموله‌های حجیم
کامیون ده چرخ یا کفی برای LCL یا بار هوایی
حمل در ب به در (Door to Door) که تمام مسیر از انبار چین تا انبار ایران را پوشش می‌دهد.
حمل داخلی باید با بیمه‌نامه‌ی داخلی (بیمه ایران یا آسیا) پشتیبانی شود.

برآورد هزینه نهایی حمل کالا از چین

هزینه کل حمل شامل اجزای زیر است:

Freight Charge: هزینه کرایه کشتی یا پرواز
Origin Charges: هزینه تحویل در بندر چین (Handling Fee، Documentation Fee)
Destination Charges: هزینه تخلیه در بندرعباس یا فرودگاه ایران
Insurance Premium: معمولاً ۰٫۳٪ ارزش کالا
Customs Duties: بسته به تعرفه، میانگین ۱۵‑۳۰٪
حمل داخلی و ترخیص: حدود ۲‑۵٪ از ارزش کل
به‌طور میانگین، حمل دریایی از چین تا تهران برای هر متر مکعب کالا در ۲۰۲۵ حدود ۱۶۰‑۲۵۰ دلار هزینه خواهد داشت.

خطاهای پرهزینه در حمل کالا از چین

۱. نداشتن بیمه معتبر بین‌المللی → زیان در صورت آسیب بار

۲. اشتباه در کد HS → افزایش حقوق گمرکی

۳. رزرو دیرهنگام کشتی → جریمه انبارداری بندر چین

۴. عدم هماهنگی اسناد بین فروشنده، شرکت حمل و خریدار

۵. عدم اعلام دقیق وزن و CBM واقعی → افزایش ناگهانی Freight

تحول دیجیتالی در لجستیک چین‑ایران

با رشد فناوری‌های E‑Booking و Track & Trace، اکنون اکثر شرکت‌های حمل چینی خدمات آنلاین کامل ارائه می‌دهند:

رزرو کانتینر به‌صورت لحظه‌ای
رهگیری کشتی از طریق AIS Map
صدور بارنامه الکترونیکی (e‑B/L)
پرداخت اینترنتی هزینه حمل
این ابزارها شفافیت و سرعت عملیات را چند برابر کرده‌اند.

نقش شرکت‌های حمل بین‌المللی ایرانی در چین

شرکت‌های ایرانی مستقر در چین (شنژن، گوانجو، ایوو) خدمات کامل زیر را ارائه می‌کنند:

انبارداری و تجمیع بار از چند فروشنده (Consolidation)
صدور اسناد با اعتبار گمرک ایران
حمل Door to Door تا تهران
پشتیبانی بلادرنگ از طریق WeChat و WhatsApp
استفاده از این شرکت‌ها نه‌تنها زمان را کاهش می‌دهد بلکه خطای مستندسازی را از بین می‌برد.

کنترل کیفیت و رفع مشکلات گمرکی

در صورت وجود مغایرت، گمرک ایران پرونده را به بازرسی مجدد (Re‑Examination) ارجاع می‌دهد. استفاده از خدمات کارگزار رسمی گمرک (حق‌العمل‌کار) باعث کاهش زمان می‌شود.

همچنین توصیه می‌شود نسخه‌های اسناد به‌صورت دیجیتال در فضای ابری نگهداری شود تا در صورت مفقود شدن اصل، نسخه پشتیبان آماده باشد.

آینده حمل کالا از چین به ایران

در سال ۲۰۲۵، با توسعه «کریدور ریلی چین‑قزاقستان‑ایران»، پیش‌بینی می‌شود حمل زمینی ریلی (Rail Freight) به گزینه‌ی جدیدی تبدیل شود:

زمان حمل: حدود ۱۵ روز از Xi’an تا تهران
هزینه: میانگین، بین هوایی و دریایی
دوستدار محیط زیست، بدون وابستگی به سوخت دریایی

نتیجه‌گیری نهایی

فرآیند حمل کالا از چین تا ایران زنجیره‌ای منظم و چندمرحله‌ای است که از انتخاب تأمین‌کننده در چین آغاز و با تحویل کالا در انبار مقصد پایان می‌یابد.

اگر هر یک از مراحل  انتخاب Incoterm، ثبت اسناد، بیمه، ترخیص و حمل داخلی — با دقت و آگاهی انجام شود، هزینه‌ها تا یک‌سوم کاهش و ریسک‌های گمرکی به حداقل خواهد رسید.

بنابراین، استفاده از خدمات شرکت‌های لجستیکی معتبر، نظارت بر کیفیت و کنترل دقیق زمان‌بندی سه ستون اصلی موفقیت در تجارت بین‌المللی با چین هستند. در سال ۲۰۲۵، تاجر آگاه نه تنها خریدار کالا بلکه مدیر زنجیره تأمین بین‌المللی خود است.